حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی خطبه آن حضرت در جمع زنان مدینه می‌پردازد. موضوع «ناچار شدن حضرت فاطمه(س) در واگذاری امور» از نظر می‌گذرد.

فهم دقیق این بخش از خطبه و اینکه چرا حضرت فاطمه(س) ناچار شد تا امور را به دیگران واگذار کند، نیازمند آشنایی با رخدادهای پس از ارتحال رسول خدا(ص) است که به اجمال به آنها اشاره می‌شود. پس از ارتحال رسول خدا(ص) تعدادی از مهاجران و انصار پس از مشاوره و مشاجره، ابوبکر را به عنوان خلیفه برگزیدند.

سپس از محل شورا خارج شدند در حالی که با هر که ملاقات می‌کردند، آنان را ترغیب یا وادار به بیعت با ابوبکر می‌کردند. این در صورتی بود که علی(ع) مشغول تجهیز پیامبر(ص) بود؛ البته ابوذر با آگاهی یافتن از شورای سقیفه، مردم را به بیعت با علی(ع) دعوت کرد.

بیعت با ابوبکر آنگاه شکل تثبیت شده‌تری یافت که قبیله‌ای از بیرون مدینه برای تأمین آذوقه وارد مدینه شدند و اصحاب سقیفه شرط آذوقه دادن به آنها را بیعت با ابوبکر اعلام کردند، آنان نیز با ابوبکر بیعت کردند. پیامبر هنوز دفن نشده بود که افزون بر خلافت ابوبکر، عمر منصب قضاوت و ابوعبیده نیز مسئله اداره غنائم را به عهده گرفتند از این رو  نظام قضایی و مالی شورای سقیفه نیز تکمیل شد.

اندکی از یاران امام علی(ع) پس از آگاهی از شورای سقیفه و اقدامات پس از آن برای تغییر وضع موجود گرد هم آمدند که این اجتماع تأثیر چندانی در تغییر روند حوادث نداشت و فرایند بیعت با ابوبکر دامنه گسترده‌تری یافت.

پس از دفن پیامبر(ص) و شکل‌گیری جریان سقیفه، علی(ع) به همراه فاطمه(س) از کسانی که در جنگ بدر حضور داشتند طلب یاری کردند که به جز تعداد اندکی، بقیه  با امام همراه نشدند. اقدام دیگر شورای سقیفه اعزام سپاه اسامه به مأموریتی بود که پیامبر(ص) قبل از وفات دستور آن را داده بود که با عدم همراهی برخی از اصحاب سقیفه و کارشکنی برخی دیگر انجام نگرفت.

علی(ع) در این زمان مشغول جمع‌آوری یا مرتب کردن قرآن شد که پیامبر(ص) به او وصیت کرده بود تا به مردم عرضه کند. امام علی(ع) پس از جمع‌آوری قرآن با مخالفت شورای سقیفه، موفق به عرضه قرآن به مردم نشد؛ گویا امام قرآن جمع‌آوری شده را نزد خود نگاه داشت. اقدام دیگر شورای سقیفه تصرف فدک و برخی از منابع مالی بود که در تصرف فاطمه(س) و امام علی(ع) بود.

فاطمه(س) پس از تصرف فدک، سخنرانی مفصلی در مسجد مدینه ایراد و با ابوبکر منازعه شدیدی کرد. بیعت با ابوبکر پس از  بازگشت سپاه اسامه و مخالفت فرمانده سپاه (اسامه و پرچمدار لشکر او  بریده بن حصب) با خلافت ابوبکر، دچار التهاب شد. اسامه از منصب فرماندهی عزل شد. اعتراض اسامه و پرچمدار لشکر او سبب شد که  برخی از طرفداران علی(ع) اعلام کنند که تا علی بیعت نکند ما نیز بیعت نمی‌کنیم. از آنجا بود که علی(ع) را به بیعت مجبور کردند و برای گرفتن بیعت به  خانه او هجوم بردند و فاطمه در دفاع از علی دچار آسیب شد و حدوداً پس از پنجاه روز از ارتحال پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س) در بستر بیماری افتاد، همان بیماری‌ای که منجر به  شهادت ایشان شد.

بنابراین مجاهدت‌های بی‌مانند حضرت فاطمه(س) در جلوگیری از انحراف و در  مسیر صحیح قرار دادن امامت، نتیجه‌ای نیافت و اینک فاطمه بیمار و در بستر است و دیگر قادر به ادامه مبارزه نیست. در این هنگام بود که  فرمود: به ناچار طناب (خلافت یا زمام) امور را در گردنشان انداختم و سهمگینی حمل آن را به عهده‌شان گذاشتم و آنان را از پیامدهای چنین انحراف و کجروی با خبر کردم. پس خواری و عواقب پی کردن و زخم وارد کردن بر پیکره جامعه بر عهده آنان است و ظالمان از رحمت الهی دور هستند.

در گفتار بعد درباره شگفتی حضرت فاطمه(س) از رویگردانی مهاجر و انصار از امامت امام علی(ع) سخن گفته خواهد شد.

انتهای پیام